Беларусцы з Гомеля Ларысе Свечын 49 гадоў, з іх 43 яна пражыла ў Амерыцы. У нейкі момант нават паспела забыць рускую мову, але потым вывучыла яе зноў. У снежні 2022 года Свечын выйграла выбары на пасаду мэра і ўжо каторы тыдзень кіруе невялікім горадам Сані-Айлс-Біч у Флорыдзе. «Люстэрка» паразмаўляла з Ларысай пра жыццё ў гэтай краіне, пра выбары і пра тое, чаму ёй важна памятаць, што яна беларуска.
«У дзяцінстве я сябе прымусіла запомніць Беларусь»
Сям’я Свечын пераехала ў ЗША ў 1979 годзе. Бацька Ларысы — габрэй. І ўжо тады, жывучы ў СССР, бацькі пачалі задумвацца пра пераезд. Выбар быў паміж ЗША і Ізраілем, але спыніліся на Амерыцы — у той час пра Штаты ведалі ўсе.
— У дзяцінстве я сама сябе прымусіла запомніць Беларусь. Нам казалі, што мы ніколі не вернемся. І мне было вельмі важна запомніць усё, што я магла. Маю сям’ю, бабулю. Я памятаю мой садок там, наш дом, — расказвае Ларыса. — У нас было вельмі мала фатаграфій з Беларусі, бо, калі мы з’язджалі, не дазвалялі браць з сабой шмат рэчаў. Таму, прыехаўшы ў Амерыку, мы былі фактычна жабракі. Вядома, нам дапамагалі, але ўсё, што мы атрымлівалі, было не новае: старыя дзіцячыя рэчы, лялькі з адрэзанымі валасамі (смяецца). Было вельмі цяжка, але, з іншага боку, інакш я б не была тут цяпер, не жыла б у Амерыцы.
Ларыса, яе бацькі і дзве сястры жылі ў невялікім горадзе Маямі-Біч у Флорыдзе. Новае месца жыхарства тады яшчэ шасцігадовай Ларысе не спадабалася: было вельмі горача. А яшчэ настаўніцы ў школе падаваліся страшнымі і строгімі, хоць самі заняткі беларуска любіла.
— Можа, яны насамрэч і не былі строгімі, а гэта я іх так успрымала, таму што яны былі для мяне іншыя. Гэта былі вельмі высокія, дарослыя, разумныя і чорныя жанчыны. Уяўляеце, якая розніца? — успамінае яна. — Мне і іншыя дзеці не вельмі падабаліся, таму што было складана знайсці агульную мову. Ежа там была зусім іншая. Памятаю, у першы час мама давала нам з сабой бутэрброд з каўбасой і агурком, і ў школе на нас глядзелі так, быццам мы з месяца зваліліся.
Бацькі Ларысы працавалі практычна суткамі, каб пракарміць сям’ю, а калі прыходзілі дадому, сілы заставаліся толькі на тое, каб павячэраць і легчы спаць.
— Пра Амерыку кажуць, што тут усе, хто гатовы працаваць, могуць дамагчыся свайго. І гэта праўда, — упэўненая Ларыса і расказвае пра сваіх бацькоў. — Бацьку ў Штатах было крыху лягчэй, бо ён як быў кіроўцам у Гомелі, так ім і застаўся тут. Спачатку вазіў прадукты, а потым стаў таксістам. Мама на першы час уладкавалася ў гатэль пакаёўкай. Яна думала атрымаць прафесію, каб знайсці не такую фізічна цяжкую працу, але неяк не атрымалася. Потым працавала ў прадуктовай краме шмат гадоў. І чым больш яны працавалі, тым больш зараблялі. Мы сціпла жылі, але паступова змаглі пераехаць у лепшую кватэру, а потым нарэшце купіць сваю.
Пакуль бацькі працавалі, іх дочкі не былі адны: у 80-я ў горадзе было шмат эмігрантаў, і сёстры з Гомеля знайшлі сабе кампанію.
— Большасць дзяцей мігрантаў была не з Савецкага Саюза, але мы ўсе былі ў адным становішчы. Мы заставаліся адны, таму што бацькі пастаянна працавалі. Нам было некамфортна, але ўсім разам, — тлумачыць суразмоўца. — Прывыкала да гэтай культуры доўга: я сябе не лічыла амерыканкай і ў 10−15 гадоў. Я б сказала, што спатрэбілася шмат гадоў, каб адчуваць сябе камфортна. Калі я вывучыла мову, стала нашмат лягчэй. Вывучыць мову аказалася нескладана, таму што ў той час тут было вельмі мала рускамоўных людзей і не было выбару.
На тое, каб пачаць ўпэўнена камунікаваць на англійскай, Ларысе спатрэбілася дзесьці паўгода. Яшчэ год-паўтара — каб гаварыць без акцэнту. За гэты час і яна, і сёстры цалкам забылі рускую. Суразмоўніца ўдакладняе: потым яна вучыла яе нанова.
Нягледзячы на забытую мову, разрываць сувязь са сваімі каранямі сям’я не стала. Ларыса дзеліцца: для яе мамы захаваць памяць пра Беларусь было найважней.
— І гэта цікава, таму што мая мама нарадзілася ў Расіі, але практычна ўсё жыццё пражыла потым у Беларусі. Да таго ж ёй у Амерыцы давялося цяжэй за ўсіх. Да сённяшняга дня яна не адчувае сябе камфортна, марыць вярнуцца ў Беларусь, у Гомель. І калі ў 1991 годзе з’явілася магчымасць з’ездзіць у Беларусь, бацькі былі вельмі задаволеныя, што я хацела паехаць і мяне туды цягнула.
«Які сэнс мець сям’ю, калі ты не можаш выхоўваць дзяцей?»
У 1987 годзе сям’я пераехала ў Сані-Айлс-Біч — невялікі курортны горад, дзе жыллё аказалася таннейшым. Там Ларыса скончыла школу, а потым паехала вучыцца ў каледж у Нью-Ёрк, вывучала філасофію і этыку.
— Калі я з’ехала з Флорыды, мне трэба было другі раз прывыкаць да Амерыкі, — успамінае яна. Паўднёвая Флорыда зусім не падобная да астатніх гарадоў ЗША. Я вельмі доўга думала, што яны ўсе выглядаюць гэтак жа, як у нас: усе дамы ў Маямі-Біч былі яркія — сінія, ружовыя, жоўтыя.
Падчас навучання Ларыса працавала ў рэстаране афіцыянткай, потым стала менеджарам. Нейкі час яна нават думала адкрыць свой рэстаран, але адагнала гэтую ідэю: давялося б працаваць 24 гадзіны і 7 дзён на тыдзень.
— Потым я ўладкавалася ў рэкламнае агенцтва. Думала, што гэта часовая праца: проста з вакансій, на якія мяне былі гатовыя ўзяць, абрала тую, дзе прапаноўвалі больш грошай. Спачатку было цяжка, грошай не хапала, бо жыць у Нью-Ёрку вельмі дорага. Але пачала зарабляць больш, займала ўсё больш высокія пасады — і мне падабалася. А потым гляджу — прапрацавала ўжо дзесяць гадоў, — успамінае суразмоўніца.
Кар’ера ішла ўгару, Свечын кіравала рэкламным бюджэтам на суму 300 мільёнаў. У Нью-Ёрку яна пазнаёмілася са сваім мужам Стывенам, у іх нарадзілася двое дзяцей. Ужо пасля нараджэння другой дачкі пара задумалася: а можа, пераехаць назад да родных Ларысы ў Сані-Айлс-Біч? У 2010 годзе яны так і зрабілі.
— Мае дочкі таксама ўвесь час у мяне пытаюць, чаму мы з’ехалі з Нью-Ёрка, хоць у мяне быў добры заробак. Вядома, яны як дзеці хочуць шмат рэчаў, грошай, жыць у вялікім горадзе. Але я думаю, прычына ў тым, што з часам мяняецца тое, што ты лічыш важным, — разважае беларуска. — Першы час мне як эмігрантцы было важна зарабіць шмат грошай, купіць машыну і дом. Але калі ўсё гэта ўжо ёсць, пачынаеш думаць: а што для найважнейшае ў жыцці? Калі я працавала па 60−80 гадзін на тыдзень, то не магла надаваць шмат увагі старэйшым дзецям, я іх нават не бачыла. У іх былі нянькі днём, нянькі ўвечары, нянькі на выходныя, да мяне прыходзілі прыбіраць кватэру. Мяне дома проста не было. І які сэнс мець сям’ю, калі ты не можаш выхоўваць дзяцей? Да таго ж я хацела быць побач з бацькамі (у той час мой бацька яшчэ быў жывы), каб мае дзеці ведалі сваіх бабуляў і дзядуляў — тое, чаго ў мяне толкам не было.
Першы час пасля пераезду Ларыса працягвала працаваць у агенцтве, лётала туды-назад з Флорыды амаль кожны тыдзень. А потым яна разам з мужам вырашыла, што возьме невялікі перапынак і будзе займацца дзецьмі. На той момант Свечын ужо была цяжарная трэцім дзіцем.
— Праз нейкі час пасля яго нараджэння я стала валанцёрам на няпоўны дзень пры арганізацыі Greater Miami Jewish Federation (Габрэйская федэрацыя вялікага Маямі. — Заўв. рэд.) — гэтыя людзі і нам дапамаглі, калі мы толькі пераехалі з СССР. Шэсць гадоў я прапрацавала там валанцёрам, а ў 2016-м пайшла на выбары дэпутатаў у гарадскую адміністрацыю. І мяне выбралі, — расказвае суразмоўніца.
У 2018 годзе Ларыса стала віцэ-мэрам Сані-Айлс-Біч. А падчас пандэміі восенню 2021 года некалькі месяцаў займала пасаду мэра горада, які ў той час актыўна ўдзельнічаў у дапамозе бальніцам.
«Казалі, што я прывязу карупцыю з Беларусі»
Ларыса ніколі не думала, што пасля дзесяці гадоў у рэкламе так зменіць сферу сваёй дзейнасці. Але валанцёрства і праца ў гарадской адміністрацыі ёй спадабаліся. Тады яна вырашыла працягнуць навучанне і паступіла ў Гарвард, дзе вывучала дзяржаўнае кіраванне. Былы мэр горада вырашыў сысці з пасады раней за належныя чатыры гады, і праводзіліся спецыяльныя выбары чалавека, які заменіць яго да канца тэрміну. Ларыса балатавалася — і прайграла з розніцай у 29 галасоў. Але восенню 2022-га ў горадзе прайшлі паўнавартасныя выбары мэра — і цяпер гэтая пасада яе.
— Гэта было цяжка. На маю кампанію пайшло вельмі шмат грошай, каля 45 тысяч даляраў, — расказвае суразмоўніца. — Трэба было адпраўляць агітацыйныя брашуры і па пошце, і праз e-mail, і ў сацсетках, і проста па тэлефоне званіць. Я хадзіла, стукалася ў дзверы і прадстаўляла сябе. Таму што толькі так можна людзей разварушыць, каб яны зразумелі, што, па-першае, ёсць выбары, па-другое, хто я такая.
Шмат у чым на гэтых выбарах Ларысу падтрымаў муж, у тым ліку фінансава. Калі б не ён і не яе каманда, гатовая працаваць на валанцёрскіх пачатках, кампанія абышлася б у два разы даражэй.
— Яшчэ было складана, таму што гэтыя выбары, як мне казалі, сталі самымі «бруднымі» з усіх. У другі тур выйшла я і дзейны мэр. І вось ад яе людзям па пошце прыходзілі флаеры, што мне Пуцін даў 500 тысяч даляраў на маю кампанію. Я мусіла даказваць, што мне ніхто не даваў грошай, кожны дзень я тэлефанавала людзям і расказвала пра сябе, — успамінае Ларыса. — А неяк яны адправілі ўсім рускамоўным жыхарам горада ўлёткі на рускай з заклікам галасаваць за яе, таму што яна сумленная і сапраўдная амерыканка. А Ларыса Свечын нібыта несумленная, усё сапсуе і наогул не мясцовая. Яшчэ пра мяне казалі, што раз мы з сям’ёй з’ехалі з СССР, дзе карупцыя, то я цяпер стараюся ўсё гэта з Беларусі прывезці сюды. Хтосьці мне нават сказаў, што ён не любіць Лукашэнку і таму не будзе галасаваць за мяне.
Ларыса прызнаецца: яна была гатовая да таго, што пасля рашэння стаць мэрам на яе пальецца бруд. У ЗША ў гэтым няма нічога дзіўнага, таму паліткансультанты заўсёды пытаюць у кліентаў, ці ёсць нешта з мінулага, што могуць выкарыстаць апаненты і пра што трэба ведаць загадзя. Беларуска толькі перажывала, каб гэтыя плёткі не адбіліся на дзецях.
— Але калі выкарыстоўваюць нейкія прыёмы, звычайна расказваюць пра чалавека праўду. Але ў мяне ў біяграфіі ўсё чыста, нават няма штрафаў за перавышэнне хуткасці. Атрымлівалася, што ў іх не было нічога, чым можна было б скарыстацца, таму яны прыдумлялі розныя рэчы. І гэта нават горш — калі ты ведаеш, што ў цябе ёсць нешта ў мінулым, то можаш загадзя пра гэта расказаць. А так нават не можаш нічога зрабіць.
На выбарах мэра Ларыса перамагла з перавагай у 15 галасоў. Успамінае: у той дзень разам з камандай сачыла за падлікам па тэлевізары ў рэстаране. У Амерыцы гэта называецца watch party.
— На іншых тэлевізарах паказвалі футбол. У адзін час у нас з маёй апаненткай была аднолькавая колькасць галасоў, і я якраз пайшла ў прыбіральню. Выходжу — чую шум і крыкі. Думаю, напэўна, выйгралі ў футбол. А мне крычаць: «Ты выйграла!» Шчыра скажу, я не чакала, — прызнаецца Ларыса. — Усе думалі, што яна пераможа, усё-такі яна ўжо была мэрам, карысталася кожнай магчымасцю. Я хутчэй была гатовая да таго, што прайграю.
«Мяне выбралі, каб я зрабіла свой горад лепшым»
На пасаду мэра Ларыса афіцыйна ўступіла 5 студзеня 2023 года. І ўвесь час з моманту прызначэння ў суразмоўніцы пакуль ідзе на тое, каб увайсці ў курс справы.
— Па законе пасада мэра не лічыцца паўнавартаснай працай, я не абавязаная тут сядзець з 9 да 17. Я толькі павінная прыходзіць на сустрэчу з людзьмі разоў у месяц. Але каб з усім гэтым справіцца, першыя тыдні я была на працы ўсе выходныя. Таму што столькі ўсяго трэба зразумець, прачытаць. Гэта тое, што я абяцала: што буду на 100% укладвацца ў працу, — кажа яна.
Зарплата ў мэра горада па мясцовых мерках невялікая — 20 тысяч даляраў за год. Для параўнання, сіці-менеджар — чыноўнік, якога наймаюць для кіравання горадам, — атрымлівае каля 220 тысяч даляраў за год. Суразмоўніца ўпэўненая: так было зроблена, каб людзі не хацелі балатавацца на пасаду мэра. Таму звычайна гэтую пазіцыю ў Сані-Айлс-Біч займалі пенсіянеры, у якіх быў вольны час.
— Што да паўнамоцтваў, то мы з дэпутатамі можам прымаць пастановы наконт законаў, але не ўплываем на тое, як і што ў горадзе робіцца. Напрыклад, мы вызначаем, колькі грошай пойдзе на паліцыю, але не тое, як паліцыя будзе імі распараджацца, — тлумачыць Свечын. — Ці такая сітуацыя: у нас вельмі шмат пешаходаў і вельмі шмат машын. На жаль, праз гэта шмат аварый. І я як мэр магу вырашаць, як з гэтым змагацца, якія законы мусяць мяняцца, каб вырашыць праблему ДТЗ.
Расказваючы пра сваю працу, Ларыса адзначае: хоць у ЗША, у адрозненне ад Беларусі, мэра выбіраюць, людзі ў гэты працэс уключаюцца не вельмі актыўна.
— Усе занятыя сваім жыццём. І хоць у іх ёсць магчымасць выбіраць, яны ўсё роўна не прыходзяць. У нашым горадзе жыве каля 22 тысяч чалавек, з іх 12 тысяч могуць галасаваць, — тлумачыць яна. — Пры гэтым на выбары губернатара прыйшло шэсць тысяч чалавек, і гэта лічыцца вельмі вялікай яўкай. І тое асобай губернатара многія цікавяцца. А вось хто мэр — ужо не вельмі важна: прыйшло каля трох тысяч выбаршчыкаў. На сустрэчах з мэрам, якія праводзяцца раз на месяц, можа быць 4−5 чалавек. Затое калі здарыцца нешта кепскае, усе адразу зацікавяцца, хто ў нас мэр, і пачнуць шукаць вінаватых. Хоць у нас у Амерыцы пытанні, якія важныя гораду: дзе разбіваць паркі, якія плаціць падаткі, якую школу пабудаваць — усё гэта вырашаецца на мясцовым узроўні, а людзі пра гэта забываюць. Таму што прэзідэнта дакладна не хвалюе, якая ў нас школа і дзе небяспечна пераходзіць дарогу.
Пры гэтым на вуліцах Ларысу пазнаюць, могуць падысці ў краме і спытаць нешта. Пакуль што такая ўвага прыемная, прызнаецца яна:
— Мой план быў, каб жыхары нашага горада адчувалі, што ў іх ёсць кіраўніцтва, якое іх абароніць. Каб ведалі, што да мэра можна прыходзіць і задаваць пытанні. Каб адчувалі: ад іх нічога не хаваюць. Таму што калі людзям здаецца, што ад іх многае ўтойваюць, яны перастаюць удзельнічаць у грамадскім жыцці: «А якая розніца, мой голас не важны». Каб быць добрым мэрам, я павінная быць голасам людзей. Я павінная рабіць не тое, што я хачу, а мяне выбралі, каб я зрабіла свой горад лепшым.
«Знаёмства з беларусамі — адна з самых важных падзей гэтых выбараў»
Хаця Ларыса нарадзілася ў Гомелі і з цяплом успамінае Беларусь, грамадзянства нашай краіны ў яе няма. Бо фармальна яна нарадзілася ў СССР, а не ў сучаснай Беларусі. Таму каб прыязджаць у месцы дзяцінства, ёй патрэбная віза.
— Я была ў Беларусі чатыры разы, — успамінае суразмоўніца. — У час першай паездкі мне споўнілася 18 гадоў, потым некалькі разоў ездзіла пасля 20. Апошні раз была ў 25 гадоў і больш не вярталася. У Беларусі ў нас засталіся маміны сваякі, мы з імі былі вельмі блізкія. А бабуля і дзядуля з боку таты перабраліся ў Ізраіль. Але я хацела не так вярнуцца і жыць, як мець магчымасць вяртацца. І нават даведвалася ў беларускай амбасадзе ў ЗША, як мне атрымаць беларускі пашпарт. А мне сказалі: «Калі ласка, прыязджайце ў Беларусь і жывіце там сем гадоў» (смяецца). Такое мне не падыходзіць. Але я б вельмі хацела ўсё ж мець беларускае грамадзянства.
За падзеямі 2020 года Ларыса сачыла вельмі ўважліва. Тады яна якраз вучылася ў Гарвардзе, і ў рамках навучання выкладчыкі і студэнты шмат абмяркоўвалі Беларусь. Да таго ж значная частка прафесараў, у якіх вучылася беларуска, спецыялізавалася на былым Савецкім Саюзе.
— Пра падзеі ў Беларусі я бачыла і ведала тое, што нам паказвалі, — кажа суразмоўніца. — А мая мама да гэтага часу глядзіць толькі расійскае тэлебачанне. Яна потым мне расказвала сваю версію падзей. Я старалася знайсці нейкую сярэдзіну. Натуральна, бачыла, што адбывалася пасля выбараў, я сачу за дзеяннямі Ціханоўскай, бачу, што цяпер робяць Лукашэнка і Пуцін. Для мяне ўсё гэта вельмі важна, я чытаю навіны кожны дзень.
Сувязь з Беларуссю асабліва ярка выявілася падчас выбараў, калі ў Сані-Айлс-Біч аказалася нямала суайчыннікаў Ларысы:
— Знаёмства з беларусамі — адна з самых важных падзей, якія адбыліся са мной дзякуючы гэтым выбарам. Я ніколі не ведала, што тут іх так шмат. Тым больш беларусаў з Гомеля! Калі я дзіцем прыехала сюды, было пачуццё, што мы тут адны. І яно было заўсёды: так, можа, тут і жыве хтосьці з Расіі, але 100% не будзе нікога з майго горада. А тут раптам яны з’явіліся. І яны мяне вельмі моцна падтрымлівалі, сталі валанцёрамі, казалі, што ім вельмі важна, каб я выйграла, таму што я з Беларусі. І мне вельмі прыемна, што я іх знайшла. Ці яны знайшлі мяне.
